Türkiye’nin gelir dağılımında en geri kalmış ili olan Muş’ta, 2008 yılı global krizin başlangıcı, bu krizin Türkiye’deki etkileri, bu krizle mücadele ve çıkış yolları Uluslar Arası Yatırım, Yönetim ve Dış Ticaret Danışmanı Prof. Dr. Mehmet Çiftlikli tarafından anlatıldı.
Dünyadaki krizler hakkında kısa bilgi verdikten sonra Türkiye’deki krizler hakkında bilgilendirme yapan Uluslar Arası Yatırım, Yönetim ve Dış Ticaret Danışmanı Prof. Dr. Mehmet Çiftlikli, Osmanlı devletinin son 50 yılından bugüne kadar birçok ekonomik krizin oluştuğunu, sadece cumhuriyet döneminde küçüklü-büyüklü 17 krizle karşı karşıya geldiğini söyledi. Zayıf gelir durumu, aşırı borçlanma, ekonomide karar bireylerinin savurganlığı ve israfı önleyici ahlakı gibi ilke ve törelerin yitirilmesini Ekonomik krizlerin genel sebeplerini arasında yerini aldığını belirten Mehmet Çiftlikli, Türkiye’de krizin nedenlerini ise savurganlık ve israfın giderek artması, yolsuzluk, hayali ihracat ve hortumlama olaylarının yanında bankaların çok yüksek faizle para talep etmelerini en önemli sebepler olarak açıkladı. 2002 yılları sonlarına kadar oluşan ekonomik kriz sonuçlarının ciddi tahribat oluşturduğunu dile getiren Çiftlikli, kişi başına düşen gelirin 10 yıl geriye gittiğini kişi başına düşen milli gelirin üçte bir düştüğünü, iç ve dış borcun arttığını en alt ile en üst gelir gider farkının 200 katı geçtiğini ifade etti. 2008 global krizi nasıl başladı, hangi ülkeleri etkiledi, Türkiye bundan nasıl etkilendi? Sorularını Çiftlikli, “ ABD’deki büyük bankaların trilyon dolarlara ulaşan kredi geri dönmedi. Bu başta Amerika olmak üzere diğer büyük ülkelere de yansıdı. Yayılan bu finansal kriz kasırgası küresel piyasalarda halen esmeye devam ediyor. Bu Türkiye’yi ise nakit akışı gerilediğinden piyasalarda gerilim oluştu ve çeşitli sektörlerde üretim durdu. İşsizlik yükseldi. Borsa düşerken dolar ve Euro yükseldi.”şeklinde yanıtladı. Çitlikli, Krizin çıkışı etkileri hangi ülkeleri etkilediği ve Türkiye’ye nasıl yansıdığını anlattıktan sonra bunlarla mücadele ve çıkış yollarını anlattı. Ekonomik krizi insan vücuduna giren çok yönlü bulaşıcı bir hastalığa benzeten Çiftlikli, “ekonomik krize neden olan olaylar devam ettiği sürece krizde varlığını sürdürür. Önemli olan bu hastalığın mikropları ile ciddi mücadele ererek sağlığa kavuşturmaktır. Hastalık tedavi edilmediği müddetçe devam ettiği hatta insanı ölüme götürdüğü gibi ekonomik krizde o ülkeyi ve insanlarını iflasa götürür.”şeklinde konuştu. Krizle mücadelenin ilk koşulu, tekrar bir krize girmemek olduğunu belirten Çiftlikli, “normal dönemlerde krize yakalanacakmışız gibi kişilerden devlete kadar ekonomik fonksiyonları sürdüren her birimde proaktif (ön çalışmalar) faaliyetler gereklidir. Böyle bir çalışmayla krizi önlemek, kriz ortaya çıktıktan sonra onu yönetmekten daha kolaydır. Her şey yolundayken tedbirlerin önemi fark edilmediğinden ancak kriz durumunda bu önlemlerin yokluğunun açısı çekilir. Yani önceden her türlü tedbiri almak gerekir. Kısacası arabanızın yedek lastiği varsa yola devam edersiniz” dedi. Krizden çıkmak için devletin bazı fonksiyonlarını harekete geçirmesi gerektiğini kaydeden çiftlikli, bu fonksiyonları şu şekilde açıkladı: “kamu harcamalarında savurganlık ve israf mutlaka önlenmesi gerekir. Yolsuzluklarla mücadele edilmeli. Hukuki sistemi istisnasız işletmek ahlaki ve kültürel değerleri topluma yansıtmalı. Döviz kontrol altına alınmalı. Kayıt dışı ekonomi kayıt altına alınmalı. Asgari ücret vergi dışı bırakılmalı, yıllık safi gelirin 10 bini vergi dışı bırakılmalı. Tarım sektörünün devlet destekleri devam etmeli, işsizlikle mücadele devam edilmeli, yabancı sermayenin girişi için teşvikler sağlanmalı ihracat etkin bir şekilde desteklenmeli.” Çiftlikli, verimlilik arttırılarak, yeni Pazar ve iş imkânları konusunda dinamik çalışmalar yaparak, şirket kültürü ve personel eğitimi yükseltilerek özel şirketlerin Kriz fırsatı yakalayabileceğini ifade etti.
